Blog | Minder geeft meer; samenwerken over onze grenzen heen
10 mei, 2021
Innovatie. De grondslag van dit woord ligt al eeuwen in de literatuur verborgen. Door de jaren heen maakte de interpretatie van innovatie een langzame ontwikkeling door. Waar eerst de grote namen als Leonardo da Vinci gezien werden als innovatief en vernieuwend, waren het in de industriële revolutie en de twintigste eeuw de techniek en technologie die als innovatie werden beschreven. Eerder werden alleen vernieuwingen in een productie, techniek of proces erkent als ‘innovatie’, maar door de jaren heen kreeg innovatie ook betrekking op sociale structuren: vernieuwde organisatievormen en vernieuwde samenwerkingen. Innovatie blijkt dus meer dan de techniek alleen. Ook (de organisatie van) samenwerkingen kunnen innovatief zijn.
Samenwerking organiseren
COVID-19 heeft ons eens te meer laten zien dat samenwerking cruciaal is. Samenwerking en - eigenlijk nog sterker - de organisatie van die samenwerking blijkt een essentiële basis van goede zorg te zijn. Deze samenwerking moeten we niet alleen vinden met onze naaste buren, maar juist over de grenzen heen. En met grenzen bedoel ik in dit geval de bestaande schotten in de zorg; zowel tussen ‘care’ en ‘cure’, als de eerste-, tweede- en derdelijns zorg. Zo zijn we in staat om tot een totaal actie-, implementatie- en kostenplan voor de complexe uitvoering hiervan te komen. Maar het kan meer en misschien wel met minder. En daarvoor is samenwerking hard nodig.
Zorg over schotten van de zorg heen
Dat een innovatieve organisatie van samenwerking zijn vruchten kan afwerpen blijkt uit een interessante infographic in het NtvG uit 2018 waar ik begin deze maand op stuitte. Hierin werd het aantal doktersconsulten per inwoner weergegeven in diverse landen. Zweden kent het minst aantal consulten per inwoner, per jaar: 2,7. Nederland stond echter in de top 5 met 9,0 consulten per inwoner. Een verklaring hiervoor zou volgens een Frans onderzoek liggen in het feit dat verpleegkundigen en andere zorgprofessionals een belangrijkere rol spelen in het verstrekken van eerstelijns gezondheidszorg en de zorg zoveel mogelijk (dicht) bij huis gebeurt. Daarnaast kan de patiënt zijn gezondheidsgegevens delen met alle zorgverleners via een online persoonlijke gezondheidsomgeving . Een mooi staaltje zorg over alle schotten van de gezondheidszorg heen.
Minder maakt meer mogelijk
Dat innovatie meer is dan techniek alleen ondervond ik begin 2020 in een dorpje in het zuiden van Tanzania. Vlak voordat ik afstudeerde en de wereld vastliep door COVID-19, rende ik door een klein ziekenhuis veraf gelegen van de bewoonde wereld. Een ziekenhuis met 70 bedden, drie artsen, tien verpleegkundigen en 150 patiënten. 150, dus één bed voor minimaal twee patiënten. Geen elektronisch patiëntendossier, maar pen en papier. Geen röntgenapparaat, maar een donkere kamer om de röntgenfoto’s te ontwikkelen. Geen telebegeleiding, maar achter in de rij voor een consult met de dokter. De wereld leek hier al jaren geen verandering te hebben doorgemaakt. Toch deden ze met minder veel meer dan ik ooit had verwacht. Ik stond versteld van hun creativiteit en vindingrijkheid.
Terugdenkend aan mijn ervaringen in Tanzania, stel ik mezelf dan nog eens vraag: wat betekent innovatie en wat heb ik hiervoor nodig? Begon mijn eerste stap richting innovatie niet al daar? Daar waar er eigenlijk niets was. Daar waar samen werd nagedacht over een oplossing en met weinig middelen innovatief werd gehandeld. Minder maakte daar meer. Goede zorg betekent niet altijd dat er meer nodig is. Juist niet. We mogen best wat meer durven loslaten. Iets minder roepen en juist iets meer doen. Wat meer vertrouwen op elkaar en meer verantwoordelijkheden durven delen. Want de grenzen van het mogelijke reiken verder dan we ons voor mogelijk houden. We moeten ze alleen nog samen durven te verleggen.
Als kersverse basisarts sta ik aan de vooravond van mijn eigen carrière. Ik stippel hem uit op een relatief onbeschreven blad. Het is nu vooral de kunst om als jonge arts(-onderzoeker) af en toe ook eens ‘om te denken’ en vernieuwde verbindingen in samenwerkingen aan durven te gaan. (Om)denken in termen van kansen en niet van problemen. Zoals de grondlegger Berthold Gunster beschrijft, van een probleem een feit en van een feit een mogelijkheid maken. En precies dat zou ik als jonge dokter willen doen; door met gelijke kansen en zonder (fysieke) barrières samenwerkingen in de zorg te organiseren tot een universele gezondheidszorg.
In mijn visie zou dat kunnen doordat (digitale) innovatie zowel toepasbaar is hier in Nederland als in Tanzania. Met mogelijk een ander startpunt, maar met een vergelijkbare impact. Zo is die vindingrijkheid en creativiteit die ik in Tanzania leerde gebruiken, om elkaar op te zoeken en buiten de gebaande paden te gaan, voor ons allen toepasbaar. Ik zal de lessen die ik daar en op dit moment leer - het gebruik van zorg op afstand, van ons netwerk, van menselijke en digitale ondersteuning, van intuïtie -, in mijn toekomstig werk toepassen. Dus laten we elkaar blijven vinden en blijven kijken over onze eigen grenzen heen.
Niets is zo blijvend als verandering.
Auteur: Margot Rakers, Arts-onderzoeker NeLL/LUMC. Margot richt zich vooral op de implementatie en opschaling van Artificial Intelligence en eHealth in de dagelijkse praktijk.